قاشق ادویه چوبی
قاشق عسل چوبی
قاشق چنگال چوبی
هاون چوبی
کفگیر و ملاقه چوبی
سرو و پذیرایی
ظروف پذیرایی
جاخلالی
نمکدان چوبی
پایه شمع چوبی
اسپند دودکن
یراق آلات
مقدمه
اردوخوری چوبی یکی از ابزارهای مهم سرو و ارائه غذا است که در فرهنگ‌های مختلف جهان جایگاه ویژه‌ای دارد. این وسیله نه تنها برای سرو غذا بلکه برای نمایش هنر و فرهنگ نیز به کار می‌رود. در این مقاله، تاریخچه اردوخوری در جهان و ایران، نامگذاری آن در این دو حوزه، انواع آن از نظر جنس و طراحی، موارد استفاده و تفاوت آن با سینی و بشقاب را بررسی خواهیم کرد. همچنین به دلایل استفاده از کلمه اردوخوری که از معادل فرانسوی آن استخراج شده است، خواهیم پرداخت.
تاریخچه اردوخوری در جهان
اردوخوری‌ها به عنوان ابزارهای سرو غذا از دوران باستان تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در یونان و روم باستان، از ظروف چوبی و سفالی برای سرو غذا استفاده می‌شد که می‌توان آنها را به عنوان نخستین نمونه‌های اردوخوری دانست. این ظروف ساده و کاربردی بودند و در زندگی روزمره افراد نقشی حیاتی داشتند.
در قرون وسطی، استفاده از اردوخوری‌های چوبی در اروپا رایج بود. این دوره با کاهش تولید و استفاده از ظروف فلزی و سفالی همراه بود و طبقات پایین‌تر جامعه که توانایی خرید ظروف گران‌قیمت را نداشتند، به اردوخوری‌های چوبی روی آوردند. این ظروف به دلیل فراوانی چوب و سادگی ساخت، بسیار محبوب بودند.
در قرون 16 و 17 میلادی، با گسترش تجارت بین‌المللی و ورود چوب‌های با کیفیت از مناطق مختلف جهان، ساخت اردوخوری‌های چوبی با طراحی‌های متنوع در اروپا رونق گرفت. به ویژه در انگلستان، اردوخوری‌های چوبی با حکاکی‌های زیبا و منحصر به فرد به عنوان آثار هنری مورد توجه قرار گرفتند. این دوره را می‌توان دوره شکوفایی هنر چوبکاری در اروپا دانست.
تاریخچه اردوخوری در ایران
در ایران نیز استفاده از ظروف چوبی برای سرو غذا از دیرباز رایج بوده است. آثار باستانی کشف شده در مناطق مختلف ایران نشان می‌دهد که ایرانیان از دوران باستان تا کنون از چوب برای ساخت ظروف استفاده می‌کرده‌اند. به عنوان مثال، در دوره هخامنشیان، استفاده از ظروف چوبی مزین به نقوش برجسته مرسوم بوده است.
در دوره صفویان، هنر ساخت ظروف چوبی به اوج خود رسید و اردوخوری‌های چوبی با نقوش مینیاتوری و خطاطی‌های زیبا ساخته می‌شدند. این دوره را می‌توان دوره طلایی هنر چوبکاری در ایران دانست. در دوران قاجار نیز استفاده از اردوخوری‌های چوبی همچنان ادامه داشت و با ورود تکنولوژی‌های جدید، ساخت این ظروف به تدریج صنعتی‌تر شد. این روند باعث شد تا اردوخوری‌های چوبی به شکل گسترده‌تری تولید و مورد استفاده قرار گیرند.
نامگذاری اردوخوری در جهان و ایران
نامگذاری اردوخوری در فرهنگ‌های مختلف جهان و ایران متفاوت است. در زبان انگلیسی، اردوخوری به نام “Wooden Platter” یا “Serving Board” شناخته می‌شود. این نام‌ها به وضوح کاربرد و جنس اردوخوری را مشخص می‌کنند. در کشورهای اروپایی مانند فرانسه و آلمان نیز نام‌های مشابهی برای اردوخوری‌ها وجود دارد که اغلب بر اساس کاربرد و جنس آنها انتخاب شده‌اند.
در ایران، اردوخوری به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود که بستگی به منطقه و فرهنگ محلی دارد. به عنوان مثال، در برخی مناطق شمالی ایران به اردوخوری “دیگچه” گفته می‌شود. در مناطق دیگر مانند کردستان و لرستان، نام‌های محلی دیگری برای این ظروف وجود دارد که نشان‌دهنده تنوع فرهنگی و زبانی ایران است.
دلایل استفاده از کلمه اردوخوری در ایران
اصطلاح “اردوخوری” در زبان فارسی از واژه فرانسوی “Ardoise” به معنای تخته سیاه یا تخته‌ای گرفته شده است. این واژه به مرور زمان و با توجه به کاربرد آن برای سرو غذا در زبان فارسی به “اردوخوری” تغییر یافته است. دلیل استفاده از این واژه در ایران به ارتباط فرهنگی و تجاری با کشورهای اروپایی، به ویژه فرانسه، در دوره‌های مختلف تاریخی باز می‌گردد. در دوره قاجار و پهلوی، ایران با فرانسه روابط فرهنگی و تجاری نزدیکی داشت و بسیاری از اصطلاحات و واژه‌های فرانسوی وارد زبان فارسی شدند.
انواع اردوخوری از نظر جنس
اردوخوری‌ها را می‌توان از نظر جنس به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. مهم‌ترین انواع اردوخوری از نظر جنس عبارتند از:
- اردوخوری چوبی: این نوع اردوخوری از انواع مختلف چوب مانند چوب بلوط، گردو، افرا و بامبو ساخته می‌شود. اردوخوری‌های چوبی به دلیل زیبایی طبیعی چوب و مقاومت بالا بسیار محبوب هستند. چوب‌های مختلف دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند که بر کیفیت و قیمت نهایی اردوخوری تأثیر می‌گذارند.
- اردوخوری سفالی: این نوع اردوخوری‌ها از خاک رس ساخته می‌شوند و معمولاً با لعاب‌های رنگی پوشانده می‌شوند. سفال به عنوان ماده‌ای قدیمی و پایدار در ساخت اردوخوری‌های سنتی کاربرد دارد. این ظروف به دلیل خاصیت خنک‌کنندگی طبیعی سفال، برای سرو غذاهای سرد مناسب هستند.
- اردوخوری فلزی: اردوخوری‌های فلزی از موادی مانند مس، برنج و فولاد ساخته می‌شوند. این نوع اردوخوری‌ها به دلیل مقاومت بالا و قابلیت انتقال حرارت خوب در برخی فرهنگ‌ها محبوب هستند. فلزات مختلف ویژگی‌های خاص خود را دارند که می‌توانند بر کاربرد و طراحی اردوخوری تأثیر بگذارند.
- اردوخوری پلاستیکی: این نوع اردوخوری‌ها بیشتر برای استفاده‌های روزمره و غیررسمی کاربرد دارند و به دلیل سبکی و قیمت پایین مورد توجه هستند. پلاستیک‌های مختلف دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند که می‌توانند بر دوام و کاربرد اردوخوری تأثیر بگذارند.
انواع اردوخوری از نظر طراحی
اردوخوری‌ها از نظر طراحی نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:
- اردوخوری مستطیلی: این نوع اردوخوری‌ها به شکل مستطیل هستند و برای سرو غذاهای مختلف مناسب می‌باشند. طراحی ساده و کاربردی آنها باعث شده تا در بسیاری از خانه‌ها و رستوران‌ها مورد استفاده قرار گیرند. این نوع اردوخوری‌ها به دلیل شکل مستطیلی، فضای کافی برای سرو انواع مختلف غذاها را فراهم می‌کنند.
- اردوخوری گرد: اردوخوری‌های گرد معمولاً برای سرو غذاهای سنتی و اشتها آورها استفاده می‌شوند. این نوع طراحی باعث می‌شود که غذا به صورت متقارن و زیبا سرو شود. اردوخوری‌های گرد به دلیل شکل منحنی، جلوه‌ای زیبا و دلپذیر به میز غذا می‌بخشند.
- اردوخوری چند قسمتی: این نوع اردوخوری‌ها دارای چندین قسمت مجزا هستند که به کاربر اجازه می‌دهند تا انواع مختلف غذاها را به صورت جداگانه سرو کنند. این طراحی برای مهمانی‌ها و مراسم رسمی بسیار مناسب است. بخش‌های مجزا به کاربر اجازه می‌دهند تا طعم‌ها و بوهای مختلف را جدا نگه دارند و تجربه‌ای مطلوب برای مهمانان فراهم کنند.
- اردوخوری حکاکی شده: این نوع اردوخوری‌ها با نقوش و حکاکی‌های زیبا تزئین شده‌اند و بیشتر به عنوان آثار هنری مورد استفاده قرار می‌گیرند. حکاکی‌ها می‌توانند شامل نقوش سنتی، مینیاتوری و حتی خطاطی‌های زیبا باشند. این نوع اردوخوری‌ها معمولاً به صورت دستی ساخته می‌شوند و هر کدام از آنها منحصر به فرد است.
- اردوخوری سفری: این نوع اردوخوری‌ها طراحی شده‌اند تا به راحتی قابل حمل باشند و برای استفاده در پیک‌نیک‌ها و مسافرت‌ها مناسب هستند. این نوع اردوخوری‌ها معمولاً سبک و مقاوم هستند و به راحتی در کیف پیک‌نیک جا می‌گیرند. اردوخوری‌های سفری به دلیل مقاومت بالا در برابر ضربه و شرایط محیطی، انتخابی ایده‌آل برای سفرهای طولانی هستند.
موارد استفاده از اردوخوری
اردوخوری‌ها به دلیل طراحی زیبا و کاربردی خود در موقعیت‌های مختلفی استفاده می‌شوند. برخی از موارد استفاده از اردوخوری‌ها عبارتند از:
- سرو غذا در مهمانی‌ها: اردوخوری‌ها به دلیل ظاهر زیبا و طراحی جذاب، برای سرو غذا در مهمانی‌ها و مراسم رسمی بسیار مناسب هستند. آنها می‌توانند به عنوان ظرف اصلی سرو غذا یا برای نمایش اشتها آورها و پیش‌غذاها استفاده شوند. اردوخوری‌های حکاکی شده و چند قسمتی به ویژه در مهمانی‌ها و مراسم رسمی بسیار محبوب هستند.
- پیک‌نیک‌ها و سفرها: اردوخوری‌های چوبی سبک و قابل حمل هستند و برای استفاده در پیک‌نیک‌ها و سفرها ایده‌آل می‌باشند. این نوع اردوخوری‌ها می‌توانند به راحتی در کیف پیک‌ن
یک جا بگیرند و به دلیل مقاومت بالا، نگرانی از آسیب دیدن آنها وجود ندارد. اردوخوری‌های سفری به ویژه برای این کاربرد مناسب هستند.
- رستوران‌ها و کافه‌ها: بسیاری از رستوران‌ها و کافه‌ها برای ایجاد تجربه‌ای منحصر به فرد برای مشتریان خود از اردوخوری‌های چوبی استفاده می‌کنند. این اردوخوری‌ها می‌توانند به عنوان تخته سرو استیک، پنیر، نان و حتی غذاهای دریایی مورد استفاده قرار گیرند. طراحی زیبا و کاربردی این اردوخوری‌ها به افزایش جذابیت بصری غذاها کمک می‌کند.
- استفاده روزمره در خانه: اردوخوری‌های چوبی می‌توانند به عنوان ظرف سرو روزانه در خانه‌ها استفاده شوند. آنها برای سرو میوه، سبزیجات، نان و انواع غذاهای خانگی مناسب هستند و به دلیل ظاهر طبیعی و گرم، جلوه‌ای خاص به میز غذا می‌بخشند. استفاده از اردوخوری‌های چوبی در خانه‌ها به دلیل دوام و ظاهر زیبای آنها بسیار رایج است.
تفاوت اردوخوری با سینی و بشقاب
اردوخوری، سینی و بشقاب هر سه برای سرو و ارائه غذا به کار می‌روند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد:
- اردوخوری:
- کاربرد: معمولاً برای سرو و نمایش غذاهای خاص، پیش‌غذاها و اشتها آورها استفاده می‌شود.
- جنس: اغلب از چوب ساخته می‌شود، اما می‌تواند از مواد دیگری مانند بامبو، سفال یا فلز نیز ساخته شود.
- طراحی: طراحی متنوعی دارد و می‌تواند به صورت مستطیلی، گرد یا چند قسمتی باشد. همچنین ممکن است دارای حکاکی‌ها و نقوش زیبا باشد. اردوخوری‌ها به دلیل طراحی منحصر به فرد و استفاده از مواد طبیعی، جلوه‌ای خاص به غذاها می‌بخشند.
- سینی:
- کاربرد: بیشتر برای حمل و نقل غذا، نوشیدنی‌ها و ظروف از یک مکان به مکان دیگر استفاده می‌شود.
- جنس: معمولاً از مواد سبک و مقاوم مانند پلاستیک، فلز یا چوب ساخته می‌شود.
- طراحی: به طور معمول دارای لبه‌های بلند است تا از افتادن اشیا جلوگیری کند و دارای دستگیره برای راحتی حمل باشد. سینی‌ها به دلیل طراحی کاربردی، انتخابی مناسب برای حمل و نقل سریع و ایمن غذاها هستند.
- بشقاب:
- کاربرد: بشقاب‌ها برای سرو مستقیم غذا به افراد استفاده می‌شوند.
- جنس: معمولاً از سفال، چینی، شیشه یا پلاستیک ساخته می‌شود.
- طراحی: به صورت دایره‌ای یا بیضی شکل است و اغلب دارای لبه‌های کوتاه می‌باشد. بشقاب‌ها به دلیل طراحی ساده و کاربردی، برای سرو غذاهای روزمره و رسمی مناسب هستند.
نتیجه‌گیری
اردوخوری چوبی به عنوان یکی از ابزارهای مهم سرو و ارائه غذا، دارای تاریخچه‌ای طولانی و متنوع در جهان و ایران است. از دوران باستان تا به امروز، اردوخوری‌ها به اشکال و جنس‌های مختلف ساخته شده‌اند و هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در ایران، هنر ساخت اردوخوری‌های چوبی به ویژه در دوره صفویان به اوج خود رسید و همچنان به عنوان یکی از هنرهای دستی ارزشمند مورد توجه قرار دارد. انواع مختلف اردوخوری‌ها از نظر جنس و طراحی نشان‌دهنده تنوع و خلاقیت در ساخت این ابزارهای کاربردی و هنری است. علاوه بر این، موارد استفاده گسترده و تفاوت‌های آن با سینی و بشقاب، نشان‌دهنده نقش مهم اردوخوری در فرهنگ‌ها و زندگی روزمره انسان‌ها است. نامگذاری اردوخوری در ایران و استفاده از واژه‌ای با ریشه فرانسوی نیز نشان‌دهنده تأثیرات فرهنگی و تاریخی بر زبان و فرهنگ ایرانی است.
